Pembahagian secara faraid pelihara ikatan keluarga

2010/07/30
Berita Harian - Agama

Semua waris simati layak kemuka permohonan tadbir harta pusaka

PAK Samad (bukan nama sebenar), seorang imam yang terkenal dan disegani di kampungnya meninggal dunia pada usia 65 tahun ketika menajak rumput di sawahnya. Beliau meninggalkan harta tidak alih berupa tanah sawah seluas 30 relung serta wang simpanan di Tabung Haji dan bank.

Pak Samad meninggalkan waris, balu, dua anak lelaki dan dua anak perempuan. Tidak lama selepas kematian bapanya, Idrus (bukan nama sebenar), anak lelaki sulung dan adiknya, Yaakob (bukan nama sebenar) yang tinggal dan bekerja di bandar pulang ke kampung untuk berbincang mengenai harta peninggalan bapa mereka. Persoalan pokok yang dibincangkan adalah mengenai pembahagian tanah sawah milik simati yang kini terbiar. Sebagai anak lelaki sulung, Idrus melantik dirinya sebagai Pemegang Kuasa (Pentadbir Pusaka) untuk mengurus semua harta pusaka peninggalan bapanya. Idrus membuat keputusan membahagikan tanah itu mengikut hukum faraid dan memberi ibunya tanah sawah seluas lima relung (6/48 bahagian mengikut hukum faraid) yang terletak di pinggir hutan mengkuang, agak jauh dari rumah.

Dua adik perempuannya, Zainab dan Sapiah mendapat 7/48 bahagian setiap seorang iaitu tanah sawah seluas enam relung dan mereka berkongsi tanah di atas dua geran seluas 12 relung satu penjuru (satu penjuru bersamaan 0.1775 ekar).

Sementara Yaakob diberi dua keping tanah berkeluasan 11 relung satu penjuru. Idrus pula mengambil tanah dua relung yang sedang diusahakan ibunya dan tiga tanah sawah yang semuanya berjumlah 11 relung dua penjuru.

Ibu dan kedua adik perempuannya membantah cadangan pemberian tanah yang terlalu jauh dari tempat tinggal mereka dan sukar untuk diusahakan. Idrus marah dan bertindak mengambil semua geran tanah milik arwah tanpa memberi sekeping tanah kepada ibu dan adik perempuan.
Setelah dua tahun kematian Pak Samad, Idrus masih belum memohon Surat Kuasa Mentadbir. Semua tanah disewakan dan hasilnya dipungut Idrus tanpa diagihkan kepada waris yang lain.

Simpati dengan nasib tiga beranak itu, seorang jiran menasihatkan mereka ke AmanahRaya untuk menyelesaikan soal pembahagian harta pusaka. Zainab dan Sapiah mendapatkan khidmat nasihat daripada AmanahRaya.

Mereka diterangkan konsep Pemegang Kuasa hanyalah adat saja dan tidak mempunyai kuasa undang-undang.

Pemegang Kuasa bukanlah wakil diri yang sah kepada arwah dari segi undang-undang kerana tiada pelantikan secara undang-undang bagi tujuan itu.

“Dari segi undang-undang, Pemegang Kuasa sebegini tidak diiktiraf. Abang puan tidak boleh selama-lamanya menguasai semua harta arwah tanpa dibuat pembahagian kepada waris lain yang berhak,” jelas pegawai AmanahRaya kepada Zainab dan Sapiah.

Mereka dinasihatkan untuk mengemukakan Permohonan Mentadbir Harta Pusaka bagi semua harta arwah termasuk simpanan wang di Tabung Haji dan bank. Zainab dan Sapiah risau akan dimarahi Idrus jika membuat permohonan itu nanti.

Pegawai AmanahRaya memberitahu semua waris yang berhak kepada harta pusaka layak menjadi pemohon.

Masalah geran tanah asal yang disimpan Idrus tidak menjadi halangan kerana AmanahRaya akan membuat carian rasmi tanah itu berdasarkan salinan geran yang ada dalam simpanan mereka.

Melalui carian itu, permohonan mendapatkan nilaian tanah dari Jabatan Penilaian Dan Perkhidmatan Harta serta proses mendapatkan Surat Kuasa Mentadbir atau perintah pembahagian harta pusaka arwah dari Pejabat Penyelesaian Pusaka Kecil dapat dilakukan.

Pada masa sama, Idrus bertemu dengan pegawai kes di AmanahRaya dan setelah diberi penerangan lengkap, faham bahawa tindakan beliau selama ini salah serta berjanji memberi sokongan kepada AmanahRaya dan akan menyelesaikan masalahnya dengan waris lain.

Perkembangan itu memudahkan usaha penyelesaian oleh AmanahRaya. Setelah semua siasatan lengkap dan pengesahan penilaian dibuat terhadap enam keping tanah serta jumlah wang simpanan di Tabung Haji dan bank diperoleh, permohonan mendapatkan Surat Kuasa Mentadbir dikemukakan ke Pejabat Penyelesaian Pusaka Kecil, Jabatan Ketua Pengarah Tanah Dan Galian.

Tidak lama selepas itu, Pejabat Penyelesai Pusaka Kecil mengeluarkan Notis Petisyen Dan Pendengaran untuk perbicaraan Permohonan Surat Kuasa Mentadbir kepada AmanahRaya sebagai pemohon dan juga kepada semua waris.

Pada hari pendengaran permohonan, semua waris hadir. Mereka kelihatan gembira ketika menjejakkan kaki ke Pejabat Tanah untuk perbicaraan permohonan Surat Kuasa Mentadbir bagi harta pusaka arwah Pak Samad.

Ketika menunggu giliran, pegawai AmanahRaya meminta waris berbincang cara terbaik membahagikan harta pusaka itu.

Perbicaraan permohonan berjalan lancar kerana mereka bersetuju membahagikan tanah sawah seluas 30 relung mengikut faraid.

Sementara semua wang simpanan di Tabung Haji dan di bank diserahkan kepada ibu mereka dengan AmanahRaya dilantik sebagai Pentadbir Harta Pusaka yang sah. Begitu juga tanah setengah relung yang turut menempatkan tapak rumah diserahkan kepada ibu mereka.

Semua ahli keluarga berpuas hati apabila melangkah keluar dari bilik Mesyuarat Pejabat Tanah. Ibu mereka juga gembira kerana tanah dan tapak rumah didiaminya kembali menjadi miliknya sementara Zainab dan Sapiah mendapat bahagian tanah yang boleh mereka usahakan.

Semua mereka saling berpelukan antara satu sama lain sebelum membawa haluan masing-masing.

Pembahagian harta secara ijab kabul hak bapa

2010/05/21
Berita Harian
Soal Jawab Agama

BAPA saya pernah berkata, ketika dia sakit, dia telah membahagikan semua harta peninggalannya sama rata kepada semua anak. Katanya lagi, sejumlah wang dalam peti besi tidak boleh diganggu untuk pengurusan jenazah serta majlis tahlil selama 40 hari dan selebihnya untuk disedekahkan. Adakah pembahagian harta oleh bapa saya sah mengikut hukum syarak dan apakah kata-katanya itu boleh dianggap sebagai wasiat atau ada pilihan lain bagi waris.

Warga Indonesia.

AGAMA Islam mempunyai kaedah tersendiri menguruskan harta di mana waris lelaki dan wanita mempunyai bahagian masing-masing yang berbeza antara satu sama lain.

Firman Allah bermaksud: “Allah telah mensyariatkan kepada kamu mengenai wasiat buat anak-anakmu di mana bahagian seorang anak lelaki adalah menyamai dua bahagian anak perempuan.” (Surah An-Nisa’. Ayat 11)

Oleh demikian, perkara perlu diperhatikan waris ialah pembahagian harta mengikut syariat Islam selepas wasiat dan hutang si mati sudah selesai.

Bagaimanapun, jika pembahagian sudah diputuskan oleh bapa ketika hidup, diteliti dan disaksikan sebilangan ahli keluarga, maka ia adalah diharuskan kerana boleh dikira sebagai hibah atau hadiah melalui ijab dan kabul (serah terima).

Cara ini juga diterima kerana tuan punya harta masih hidup dan menepati syarat hadiah iaitu serah terima serta kewujudan saksi. (Fatwa Syeikh Muhammad Sulaiman As-Syafie)
Oleh itu, waris tiada apa-apa tuntutan lagi setelah bapa meninggal dunia kerana hadiah itu menjadikan mereka sebagai pemilik mutlak kepada harta berkenaan.

Sabda Rasul bermaksud: “Adalah benar bagi seseorang Muslim tidur pada malam harinya dalam keadaan wasiat sudah tertulis di sisinya.” (Hadis riwayat Bukhari dan Ibnu Majah)

Namun demikian, wasiat si mati untuk ahli waris selepas kematiannya adalah dilarang kerana sabda Rasul yang bermaksud: “Tiada wasiat untuk waris kepada simati.” (Hadis riwayat Nasai)

Berkenaan persediaan sejumlah wang untuk pengurusan jenazah adalah dikira harta warisan yang perlu dibahagikan antara waris mengikut pandangan Syeikh Ibnu Hajar dalam fatwanya. Syekh Ibnu Solah (ulama’ Mazhab Syafie) berpendapat, apa yang diperlukan si mati ialah sekadar urusan kafan dan pengebumian saja kerana mereka yang hidup lebih memerlukan kepada harta itu.

Mengikut pendapat, keperluan untuk si mati ialah urusan kafan dan pengebumian yang menjadi kewajipan dan perkara lain seperti penyelenggaraan dan lain-lain adalah harus bagi waris dan boleh diabaikan. (Syarah Al-Manhaj)

Sebahagian ulama Syafiiyyah (Mazhab Syafie) juga berpendapat, jika apa yang disimpan untuk si mati tidak melebihi 1/3 daripada harta peninggalannya maka ia dikira wasiat yang perlu ditunaikan. Selebihnya akan disedekahkan untuk kebajikan si mati.

Daripada Amar Bin Saad daripada ayahnya, beliau diziarahi Nabi ketika sakit lalu diminta Nabi mendoakannya. Beliau juga menyatakan cadangan mewasiatkan separuh hartanya. Jawab Baginda: “Separuh terlalu banyak.” Lalu diturunkan 1/3 dan dibenarkan baginda. (Hadis riwayat Bukhari dan Muslim)

Hukum ini juga tertakluk kepada uruf (kebiasaan) sesuatu tempat. Contohnya jika majlis doa dan tahlil menjadi kebiasaan penduduk setempat, maka ia akan ditunaikan kerana adat juga boleh dijadikan penilaian dalam hal ini.

Jika ada harta yang berbaki maka disedekahkan juga untuk kebajikan pahala kepada simati. Nabi ketika ditanya mengenai pahala sedekah seorang anak untuk ayahnya yang sudah meninggal tanpa meninggalkan wasiat, jawab Nabi: “Ya”. (Hadis riwayat Muslim dan Ibnu Majah)

Adalah lebih baik ahli waris menyediakan sejumlah wang tertentu untuk pengurusan jenazah si mati sebagai persediaan awal bagi menghadapi sebarang kemungkinan.